(Do Anh Lê Hữu Quang, cành nhất, thành viên Hội đồng Gia tộc biên soạn và cung cấp cho website)
Dòng họ Lê Hữu phát triển tại Vệ Yên, Quảng Thắng, Thành phố Thanh Hoá là một dòng họ “Thế phiệt trâm anh”. Lịch sử đã ghi nhận những mốc son chói lọi về sự nghiệp của dòng họ: Từ thế kỷ 20 trở về trước, dòng họ Lê đã có 2 lần lập nên triều đại vương quyền: Tiền Lê và Hậu Lê, tổng cộng gần 400 năm trị vì đất nước. Hoàng đế Lê Hoàn đã lãnh đạo nhân dân chống giặc Tống xâm lược, anh hùng Lê Lợi đánh đuổi quân Minh; vua Lê Thánh Tông bình Chiêm trừ hậu hoạ và phát triển đất nước về chính trị, kinh tế, văn hoá, giáo dục và nhiều lĩnh vực khác lên một tầm cao mới.
Nhà thờ 400 năm của Họ Lê tại Phường Quảng Thắng - TP Thanh Hoá
Theo gia phả dòng họ Lê Hữu (lưu tại nhà thờ) thì dòng họ Lê Hữu ở làng Vệ Yên hiện nay có nguồn gốc từ dòng họ Hoàng đế Lê Lợi. Thuỷ tổ là cụ Lê Hối (cụ nội của Hoàng đế Lê Lợi), sinh ra ông lê Đinh đến đời ông Lê Khoáng (con ông Lê Đinh), sinh được 3 người con trai: Lê Học, Lê Trừ, Lê Lợi. Lê Lợi là linh hồn của cuộc kháng chiến chống quân Minh, suốt 10 năm “nếm mật nằm gai” lãnh đạo nhân dân thực hiện cuộc kháng chiến chống giặc Minh thắng lợi, giành độc lập tự do cho dân tộc. Ông được người đời tôn vinh là anh hùng áo vải đất Lam Sơn. Hết bóng quân thù ông làm lễ hoàn gươm và về Đông Đô lo việc dân, việc nước. Người anh thứ 2 là Lê Trừ ở quê nhà Lam Sơn lo việc làng, việc họ, cúng giỗ tổ tiên, xây từ đường họ Lê. Năm 1527, loạn nhà Mạc (nghịch thần Mạc Đăng Dung cướp ngôi vua Lê Cung Hoàng), triều đình nhà Lê tạm lánh về các miền quê của tổ quốc để từng bước khôi phục giang sơn đất nước. Trang Giản Vương Lê Thiệu (là chắt của cụ Lê Trừ) cùng gia đình về Vệ Yên (Phường Quảng Thắng, Thành Phố Thanh Hóa ngày nay) khai cơ, lập ấp phát triển dòng Họ Lê Hữu. Bát hương hội đồng thờ liệt tổ, liệt tông nhà Hậu Lê được hai cụ tôn lập, thờ: Triệu tổ Cao Hoàng Đế Lê Hối (cụ nội Lê Lợi), Tuyên hổ phác Hoàng Đế Lê Đinh (ông nội của Lê Lợi), Hiển Tổ Thạch Hoàng đế Lê Khoáng (thân phụ của Lê Lợi) và các vị liệt tổ, liệt tông khác.
Năm 1600, vua Lê Kính Tông (tức Lê Duy Tân) hạ chiếu điều cháu là Quan Tư Mã Tham Chính Tướng Công Lê Đạt từ Nghệ An về bảo quản giáp Vệ Yên. Cụ Lê Đạt kế nghiệp cha ông lo việc Nước, việc nhà, việc họ, xây dựng nhà thờ họ Lê Hữu ở thông Vệ Yên.
Năm 1612, khi loạn nhà Mạc được dẹp yên, vua Lê Kính Tông từ Đông Kinh gửi về cung tiến từ đường họ Lê Hữu bức đại tự đề 4 chữ vàng "Khánh Nguyên Thuỳ Thế" có nghĩa là “ Nguồn lớn lao, trải mãi các đời”. Cũng từ đó nhà thờ họ Lê Hữu là nơi thờ tự những vị tiên tổ có công khai sáng triều Lê và mở mang xây dựng làng Vệ Yên cho đến ngày nay.
Bức Đại tự đề 4 chữ vàng Vua ban "Khánh Nguyên Thuỳ Thế"
Từ năm 1612 đến nay Từ đường họ Lê Hữu tồn tại hơn 400 năm tuổi và được xếp hạng di tích lịch sử cấp tỉnh. Trải qua bao biến cố thăng trầm của lịch sử cùng với sự tác động của thời gian, từ đường họ Lê Hữu có phần xuống cấp nhưng con cháu họ Lê Hữu đã đồng lòng, đồng sức góp ý tưởng, tiền của để trùng tu, tôn tạo, đến nay chúng ta đã có một ngôi từ đường khang trang, tôn nghiêm để phụng thờ tiên tổ thoả lòng ước nguyện của bà con, cô bác, anh em nội ngoại, con cháu gần xa.
Mời Bà con trong dòng họ nghe bài hát truyền thống Họ Lê theo link sau:
https://www.dropbox.com/s/5s8a9neuncniz00/Baihattruyenthonghole.mp3?dl=0
LÝ LỊCH HỌ LÊ HỮU
Thôn Vệ Yên - xã Quảng Thắng - TP.Thanh Hóa
Phần một: Nhân sự - Trực hệ
Họ Lê Hữu bắt đầu từ cụ Lê Hối, người thôn Như áng, cụ bà là Nguyễn Thị Ngọc Duyên, người thôn Quần Đội. Cụ bà làm ruộng, cụ ông dạy học. Ngày nhàn rỗi cụ ông hay đi chơi ở núi Lam Sơn, thấy một nơi có nhiều quạ đỗ, ví như đông người tụ hội. Cụ biết đây là mảnh đất tốt, cụ cho gia nhân đem nhà ra đó dựng, ở và lập ấp gọi là ấp Du Sơn. Ba năm sau Du Sơn thành trang trại lớn, có nhiều gia hạ cùng ở cùng làm.
ở Du Sơn cụ Lê Hối sinh ra cụ Lê Đinh. Cụ Lê Đinh lấy cụ bà là Nguyễn Thị Ngọc Quách, người làng Xuân Lam. Hai cụ có hai người con trai là Lê Tòng và Lê Khoáng. Cụ Lê Tòng không có con trai - thất truyền. Cụ Lê Khoáng, cụ bà là Trịnh Thị Ngọc Thương, hai cụ có ba người con trai là Lê Học, Lê Trừ và Lê Lợi.
Cụ Lê Học mất sớm, có một người con trai đi đánh giặc với chú là Lê Lợi, bị tử trận nên thất truyền. Cụ Lê Trừ thành dòng trưởng. Cụ Lê Lợi lo việc nước, cụ Lê Trừ lo việc nhà, việc họ. Khi Lê Lợi lên ngôi Hoàng Đế đã truy tôn:
Cụ Lê Hối là Triệu tổ Cao Hoàng Đế, cụ bà là Phổ từ Hoàng Thái Hậu "Triệu Tổ là người gây dựng"
Cụ Lê Đinh là Tuyên Hổ Phác Hoàng Đế, cụ bà là Chính từ Hoàng Thái Hậu.
Cụ Lê Khoáng là hiển tổ Thạch Hoàng Đế, cụ bà là Hiển từ Hoàng Thái Hậu.
Cụ Lê Trừ, cụ bà là Lê Thị Ngọc Lăng, người thôn Thái Lai, được truy phong là Hoàng Dụ Vương và Trinh Cẩn Thái Phi. Hai cụ có ba người con trai là Lê Khôi, Lê Khang và Lê Trạch. Cụ Lê Khôi đi đánh giặc với chú là Lê Lợi. Đánh giặc song cụ được giao chấn ải ở Hà Tĩnh và mất ở Hà Tĩnh. Cụ Lê Khang lo việc nhà, việc họ. Cụ Lê Khang, cụ bà là Lê Thị Ngọc ái được phong là Quỳ Quốc Công và Đoan Thúy Thái Phi. Hai cụ sinh ra cụ Lê Khánh.
Cụ Lê Khánh, cụ bà là Lê Thị Ngọc Đoan, được phong là Quang Nghiệp Vương và Đoan Thuận Thái Phi. Hai cụ sinh ra cụ Lê Thiện. Năm 1527 loạn nhà Mạc. Nhà Mạc cướp ngôi nhà Lê. Cụ Lê Thiện cùng gia quyến chạy về làng Vệ Yên ẩn quan. Họ Lê Hữu có mặt ở làng Vệ Yên từ đó. Cụ Lê Thiện, cụ bà là Lê Thị Ngọc Tuệ được truy tôn là Trang Giản Vương và Tuy Lý Thái Phi, nối dòng cụ Lê Trừ bát hương nhà thờ tổ cũng theo cụ Lê Thiện về làng Vệ Yên Từ đó.
Cụ Lê Thiện sinh ra cụ Lê Trầm, có nơi viết là Lê Qương, sách sử ghi là Lê Tiên. Cụ Lê Trầm, cụ bà là Phạm Thị Ngọc Lân, hai cụ là ông nội của vua Lê Anh Tông, được truy tôn là Hiển Tôn Nhân Hoàng Đế và Từ khâm Hoàng Thái Hậu.
Cụ Lê Trầm có sáu người con trai. Gặp thời tao loạn và đói kém, thất lạc mất bốn người. Tại làng Vệ Yên còn lại cụ Lê Cơ và cụ Lê Cư. Cụ Lê Kiên mãi cuối thể kỷ XX con cháu mới tìm về.
Cụ Lê Cơ lấy cụ bà là Trần Thị Phác, người làng Kiều Đại, định cư ở làng Kiều Đại, sinh ra Lê Duy Bang - Vua Lê Anh Tông. Cụ Lê Cư ở làng Vệ Yên. Cụ Lê Cơ mất sớm, cụ Lê Cư thay dòng trưởng lo việc nhà, việc họ. Khi Lê Duy Bang lên ngôi Vua Lê Anh Tông đã phong cho chú là cụ Lê Cư, là Hoàng Quang Đại Vương và phong cho cụ Lê Lân - Em con nhà chú - con cụ Lê Cư là Minh Mẫn Đại Vương.
Lê Duy Bang lo việc nước. Cụ Lê Lân nối nghiệp cha lo việc nhà, việc họ. Minh Mẫn Đại Vương Lê Lân sinh ra cụ Lê Đạt - Tư Mã Tham Chính tỉnh Nghệ An. Cụ Lê Đạt, cụ bà là Trịnh Thị Hoan, hai cụ có 07 người con trai.
1- Lê Quỳ - Vô tự
2- Lê Nhiên - có 03 người con trai chết bệnh dịch năm Kỷ Dậu.
3- Lê Chí - Tổ cành 1
4- Lê Lệ - Vô tự
5- Lê Mai - Tổ cành 2
6- Lê Vũ - Tổ cành 3
7- Lê Nghiêm Công - Tổ cành 4 ở Quỳnh Vinh - Nghệ An.
Theo sơ đồ phả tộc cụ Lê Hối là đời thứ nhất, cụ Lê Đạt đời thứ 11, các cụ Lê Chí, Lê Mai, Lê Vũ ở làng Vệ Yên là đời thứ 12.
Năm 1600 cháu nội cụ Lê Duy Bang là Lê Duy Tân lên ngôi Vua Lê Kính Tông, đã ban cho chú là cụ Lê Đạt về bảo quản giáp Vệ Yên. Cụ Lê Đạt kế nghiệp ông, cha lo việc nhà, việc họ, lo xây dựng nhà thờ họ Lê Hữu ở thôn Vệ Yên.
Năm 1612 khi loạn nhà Mạc được dẹp yên, Vua Lê Chúa Trịnh không có hiềm khích nặng nề, mâu thuẫn giữa Chúa Trịnh và Chúa Nguyễn tạm lắng, con cháu cụ Lê Duy Bang có điều kiện nghĩ về họ Mạc. Từ kinh đô gửi về bức Đại tự đề bốn chữ: Khánh Nguyên Thùy Thế để khánh thành nhà thờ họ Lê Hữu, có niên đại: Thăng Long Xuân Nhâm Tý - tra ra là năm 1612. Nhà thờ họ Lê Hữu có ở làng Vệ Yên từ năm 1612. Từ đó đến các năm đầu của thế kỷ XXI và tiếp sau, hậu duệ của cụ Lê Đạt vẫn chăm chỉ hương khói phụng thờ Tiên Tổ - Từ đường họ Lê Hữu thôn Vệ Yên.
Phần hai: Từ đường
Trước kia tại làng Vệ Yên - xã Quảng Thắng họ Lê Hữu có nhà thờ họ và Điện thờ hai bà cô Tổ họ Lê. Nhà thờ Tổ ở Nguyên vị trí hiện tại, Điện thờ hai bà cô Tổ ở bên phải nhà thờ họ và chếch lên phía trước 5 mét. Cả nhà thờ và điện thờ gọi chung là Từ đường họ Lê Hữu. Từ đường xưa có bia đá, ngựa đá, khánh đá, rùa đá và tắc tải bằng đá ... Khi hợp nhất các hợp tác xã nông nghiệp thành hợp tác xã toàn xã, khu mộ tổ ở Cồn ổi được di chuyển để làm sân kho, trụ sở và kho của HTX. Mộ tổ họ Lê dời về khu Mã Xã. Điện thờ của 2 bà cô Tổ bị phá. Các đồ thờ bằng đá bị đập lấy đá nung vôi. Hai pho tượng của hai bà cô Tổ phải chuyển vào chính tẩm của nhà thờ họ để bảo vệ. Gia phả, các sắc phong và nhiều đồ thờ bằng gỗ, bằng vải, bằng giấy ... bị ẩm mục, hư hỏng không còn nữa.
Truyền thống của họ Lê Hữu ta mỗi lần giỗ tổ, họp họ, Hội đồng trị sự của họ kêu gọi con cháu đóng góp tiền của, công sức, trí tuệ, mỗi năm tu sửa nhà thờ họ một ít. Từ những năm 90 của thế kỷ 20, mức độ tu sửa nhiều hơn, nhanh hơn. Đến cuối năm 2005 khu Từ đường đã tương đối hoàn chỉnh, có:
* Chính tẩm của nhà thờ họ nguyên như cũ.
* Bên trái chính tẩm nhà thờ họ xây dựng bổ sung chính tẩm hai bà cô Tổ họ Lê.
* Sảnh đường xưa thấp, hẹp được tôn cao, mở rộng và xây dài hết hai chính tẩm - 4 gian.
* Trước sảnh đường là sân nhỏ láng xi măng sạch sẽ.
* Gác chuông xây cao, trên treo chuông, dưới kê khánh đá.
Trong sảnh đường, trước chính tẩm nhà thờ tổ:
- Trên cao treo bức đại tự - 4 chữ - khánh nguyên Thùy thế.
- Dưới đại tự có câu đối gỗ treo đầu cột, đề.
Lam động Hoàng Lê phò ngọc bệ
Khai cơ hữu dụ vệ an Kim.
Hai bên cửa chính tẩm nhà thờ Tổ có đôi câu đối viết trên tường cửa.
Phật sơn phảng phất xu bồi hạ
Tiên lĩnh liên sảng tuấn khí gian.
Có người đọc vế đối là: Tiên lĩnh khương ưu vượng khí gian.
Trong chính tẩm có 3 ỉ giả, trên ỉ gia đặt bài vị.
Bên phải là bài vị, phiên âm nguyên văn:
Tố cố Lê Triều tặng phong Hoằng quang đại vương Lê tướng công. Tự đức Cư thần vị.
Bên trái là bài vị: Tổ cố Lê Triều tặng phong minh mẫn đại vương Lê Tướng Công tự đức Lân chi thần vị.
Phía trước là bài vị, phiên âm nguyên văn là:
Thủy Tổ Tiền cố Lê triều Tư Mã tham chính Nghệ an
Lê Tướng công tự Đức Đạt thần vị
Sau này ông bà Lê Hằng ở Hải Phòng về có đưa vào chính tẩm nhà thờ họ pho tượng Lê Lợi.
Trong chính thẩm hai bà cô Tổ (có hai pho tượng cổ của hai bà):
Bên phải là bà chị:
Đệ nhất Lê Lang
Tiên dung công chúa Mai Hoa
Hiệu diệu Tuyết Quỳnh
Quy tại chùa Hương Tích.
Bên trái là bà em:
Đệ nhị Lê Lang
Quế hoa công chúa
Mỹ nữ Tôn Năng
Xuân Hoa Lệ Nương
Thường ngày thắp hương vào sáng sớm và đầu tối cả 2 chính tẩm. Các ngày tuần hương khói phụng thờ từ sáng sớm ngày 30 và 14, hóa vàng vào tối 01 và rằm.
Phần ba: lăng mộ
Mộ tổ của họ Lê Hữu ở làng Vệ Yên - xã Quảng Thắng xưa kia rất hoành tráng: To, rộng, cao, có bia vuông bằng đá, bốn mặt khắc chữ theo nghi thức Hoàng tộc. Hung táng ơ nơi nào, gia phả không ghi, ở cồn ổi là mộ cát táng.
Mộ rất to, phủ kín một khuôn đất rộng năm trăm mét vuông. Đầu mộ như gối lên một quả núi to ở xa xa, đó là hướng Tây, cũng là hướng về Tây chúc. ở một khoảng cách rộng hơn về hai phía, có hai dãy núi như hai con rồng chầu vào phía đầu mộ. Cuối mộ là hướng Đông, có biển Đông, đúng là chân đạp biển. Xung quanh mộ là những cánh đồng và làng xóm, từ xa trông rất mát mắt.. Mộ đặt ở một vị thế tuyệt vời, có ý nghĩa sâu sắc, gợi nhiều suy ngẫm lớn lao.
Mộ Tổ họ Lê rất to. To đến mức những năm chiến tranh chống Mỹ, nhiều người đã đào hầm tránh máy bay ở thân mộ, ở sát chân mộ, mong được che chở an toàn.
Từ mộ Tổ nhìn về phía Đông, qua một quãng đồng, một con mương nhỏ, có một cái hồ bán nguyệt, khoảng 500m2. Mặt cong nhỏ của hồ bán nguyệt quay về hướng đông, nhận khu đất nổi cao hình lưỡi liềm, rộng khoảng 200m2 làm bờ, khu đất nổi ấy là lăng cửa Chăm. Xa xưa gọi là cồn cửa Chăm. Một tuyệt tác có từ bao đời, không ai biết. Chỉ thấy giữa cánh đồng lúa xanh mát, có một cái hồ, hồ ôm lấy cồn, cồn in bóng xuống hồ, che chắn gió đông cho mặt hồ gợn sóng lăn tăn, tuyệt đẹp. Người xưa ví đây như một bát nước phong thủy, giữa cánh đồng lúa vàng, chứa ẩn điều gì đó thầm kín. Họ Lê Hữu chọn cồn cửa chăm xây bàn thờ thổ thần và bàn thờ Tổ, các táng mộ cụ Lê Đạt, cụ Lê Chí ở đó. Bàn thờ thổ thần và bàn thờ Tổ có niên đại 1605. Mộ cụ Lê Đạt quay về hướng Bắc. Bàn thờ thổ thần, bàn thờ Tổ, mộ cụ Lê Trí quay chếch về hướng Tây Bắc, hướng về mộ tổ. Cồn cửa Chăm có tên gọi mới: Lăng Cửa Chăm từ đó.
Năm tháng qua đi, nhất là sau khi có chính sách khoán sản, lăng cửa Chăm bị cuốc, vạt nhỏ dần, hồ bị san lấp thành ruộng cấy lúa. Năm 1982 quyền trưởng họ - Anh Lê Hữu Lộc xin xã đạc lại và giao cho họ Lê Hữu bảo quản lăng cửa Chăm. Từ đó từng năm con cháu họ Lê đã cung tiến tiền của, công sức, lăng cửa Chăm được kè đá, xây tường bao, lát nền và tu sửa thêm đẹp. Năm 2002 mộ cụ Lê Mai, cụ Lê Vũ cũng được quy về Lăng Cửa Chăm.
Khi hợp nhất các hợp tác xã nông nghiệp, thành HTX toàn xã, UBND xã Quảng Thắng quyết định rời các mộ ở còn ổi đi nơi khác để lấy đất làm sân kho, nhà kho và trụ sở HTX. Xã điều đội thủy lợi (đội 202) tới bốn năm chục người, đào bới, khai quật mấy ngày mới tới phần quách. Phá quách mới thấy quan tài - đúng là trong quan ngoài quách.
Theo nghi thức cung đình, khi cát táng, hài cốt được đặt vào trống đồng. Trong mộ có một trống đồng to và bảy trống đồng nhỏ. Xung quanh là kiếm, mác, dìu, nhiều tên bằng đồng và các đồ dùng bằng đá khác của Hoằng quang Đại Vương Lê Cư, minh mẫn đại vương Lê Lân. Các vật dụng ấy rất nhiều, được xếp đặt có thứ tự theo nghi thức của cung đình.
Mộ quật lên, bà Hồ Thị Mai (con dâu trưởng của họ) cho đem hài cốt và các vật dụng trong mộ về bày ở sảnh đường nhà thờ Tổ, cúng lễ nhiều ngày. Một là để tri ân công đức các cụ, hai là để chọn ngày, giờ, địa điểm cho cẩn thận. Vì đây là bậc vương gia của Hoàng tộc, không được phép sơ sểnh.
Tiếng lành đồn xa, để nhiều ngày không lợi. Khi chưa kịp cát táng lại, khoa Sử của trường Đại học Sư phạm Hà Nội khi đi thực tế ở Núi Đọ thuộc Thanh Hóa, họ đã nghe và biết, nên đã đem nhiều giấy tờ của nhiều cấp về, xin mất chiếc trống đồng to. Những trống đồng nhỏ còn lại có người trong họ ỉ quyền thế lấy về thờ riêng. Khi cát táng lại chỉ còn hài cốt và các vật dụng cua hai cụ, được đưa vào hai tiểu sành. Mộ cát táng lại vẫn là song táng, cát táng ở Mã Xã, quy một chiều 7m và một chiều 5m. Các vật dụng có được đặt vào mộ, tuy đủ nhưng thứ tự có khác, vì người nhặt lên và người đặt xuống khác nhau, không hiểu nghi thức cung đình.
Văn bia ở mộ Tổ có hình vuông ghi là:
Tổ Lê Cố Hoàng Quang Đại Vương Lê Cư
Tổ Minh Mẫn Đại Vương Lê Lân phụ táng chi mộ
Nhị Đại tổ tư mã tham chính Nghệ An - Lê Đạt, mộ Cồn ổi
Tổ Chi Trưởng Lê Thông táng tại cồn? Tổ Chi thứ hai Lê Hỷ táng ở Cồn Trà. Tổ Chi thứ ba Lê Di táng ở Cồn ? - Các bia mộ này đều là bia vuông theo nghi thức dòng Hoàng tộc.
Phần bốn: ngày giỗ tổ
Ngày giỗ Tổ họ Lê Hữu ở thôn Vệ Yên - xã Quảng Thắng - Thành phố Thanh Hóa là ngày mùng mười tháng giêng hàng năm. Còn tại sao lại lấy ngày mùng mười thì không ai biết.
Phải chăng đây là ngày giỗ cụ Lê Hối?
Phải chăng đây là ngày cụ Lê Hối chuyển gia đình từ thôn Như áng ra trang trại Du Sơn để ở? Vì cho đó là nơi phát nghiệp Đế Vương của Lê Lợi và của họ Lê Hữu.
Phải chăng đó là ngày Lê Lợi gặp tôn sư họ Trịnh, hiệu là Bạch Thạch Sơn Băng, ngài đã chỉ cho Lê Lợi mảnh đất phát nghiệp Đế Vương?
Phải chăng đó là ngày giỗ của cụ Lê Trầm ông nội của Vua Lê Anh Tông?
Vì gia phả không ghi nên mọi hiểu biết về ngày mùng mười tháng giêng chỉ là dự đoán. Trong nghị bàn, mọi khía cạnh được nêu ra, có lập luận để lấy ra những dự đoàn đúng. Những điều nêu trên có ngày mùng mười tháng giêng năm Nhâm Thân - 1412 Lê Lợi 28 tuổi, gặp tôn sư họ Trịnh, hiệu là Bạch Thạch Sơn Băng, ngài đã chỉ cho Lê Lợi mảnh đất phát nghiệp Đế Vương. Đó là ngày có ý nghĩa bao trùm nhất.
Hằng năm theo lệ trời, ngày mùng chín tháng giêng là ngày lễ mở cổng trời, mọi nơi tế lễ ngày này xong, ngày sau mùng mười tháng giêng đi làm. Các gia hạ của trang trại Du Sơn đi làm, gặp tôn sư họ Trịnh hạ sơn đi du xuân vào ngày mồng mười là rất hợp lý. Chính nhờ cuộc gặp gỡ với tôn sư, nghiệp Đế Vương của nhà Hậu Lê mới phát.
Ngày nay Hậu Duệ sau khi cúng lễ ngày mùng chín tháng giêng thì bắt tay vào cúng tế ngày giỗ Tổ để rồi bắt đầu cho một năm mới vui vẻ yên lành là Đại Lợi.
Phần năm: bát hương thờ
Truyền thống đạo lý uống nước nhớ nguồn của người Việt Nam là: Con thờ cha mẹ, con cháu thờ cha mẹ, ông bà. Truyền thống ấy có từ ngàn đời. Nhà đông anh em, việc thờ cúng là trách nhiệm của bậc trưởng. Các bậc thứ đoàn kết cùng bậc trưởng lo thờ cúng cha ẹm, ông bà. Nhà đông anh em, ở phân tán rộng,các bậc thứ được phép lập bàn thờ, thờ cúng cha mẹ, ông bà, nhưng chỉ là thờ vọng, thờ chính vẫn là bậc trưởng.
Xưa có câu: Ngũ đại mai thần chủ, nghĩa là cụ năm đời trở lên không có người thờ cúng. Nói vậy chưa hẳn đúng. Hãy hiểu rằng: Cụ năm đời trở lên,các bậc thứ không thờ cũng được, chỉ còn bậc trưởng thờ cúng, có như vậy mới đúng nghĩa: Uống nước nhớ nguồn.
Bậc trưởng có thể lập phòng thờ, gian thờ, nhà thờ để thờ từ cha mẹ, ông bà, cụ kỵ nhiều đời trở lên. Nơi đó gọi là gian thờ gia tiên, gian thờ tổ, nhà thờ tổ, nhà thờ họ, từ đường họ... Người đầu tiên sinh ra con, cháu, chắt, chút, chít ... gọi là tổ tiên, tổ họ, gia tiên tiền tổ ... gọi chung là tiên tổ hoặc tổ họ.
Thờ càng nhiều đời, trong năm sẽ có nhiều ngày giỗ. Bậc trưởng phải lo nhiều giỗ. Vậy từ cụ Ngũ đại trở lên, ngày giỗ của từng người không còn, thờ chung vào một ngày trong năm hoặc thờ chung vào ngày giỗ của cụ Tổ. Có nơi quên ngày giỗ của cụ Tổ, họ có thể chọn một ngày hoàng đạo của một tháng nào đó trong năm, thống nhất dặt ra ngày giỗ chung, gọi là ngày giỗ Tổ, giỗ Họ. Các năm sau cứ ngày đó mà cúng giỗ, gọi là ngày giỗ Tổ, giỗ Họ. Đó là đạo lý uống nước nhớ nguồn. Trong ngày giỗ, các bậc từ: cao cao chi chi, cao cao chi tổ, cao tằng tổ tỉ, cao tằng tổ khảo, thúc bá đệ huynh, cô dì tỉ muội... đều được mời về nhà thờ Tổ, ngồi theo thứ tự chi, cành, trên, dưới để được phụng thờ, được hậu duệ bái tạ đáp ơn, đúng nghĩa uống nước nhớ nguồn. Đó là ngày giỗ Tổ, giỗ Họ.
Theo sơ đồ gia phả của họ Lê Hữu, tổ tiên họ Lê Hữu là cụ Lê Hối - đời thứ nhất, đời thứ hai là cụ Lê Đinh, cụ Lê Đinh có 2 người con trai là cụ Lê Tòng và cụ Lê Khoáng. Cụ Lê Tòng không có con trai nên thất truyền, nối dòng là cụ Lê Khoáng. Cụ Lê Khoáng có 3 người con trai: Lê Học, Lê Trừ và Lê Lợi. Cụ Lê Học có 1 người con trai đi đánh giặc với chú Lê Lợi đã hy sinh nên dòng cụ Lê Học thất truyền, dòng cụ Lê Trừ thành trực hệ - dòng trưởng.
Cụ Lê Trừ có 3 người con trai: Cụ Lê Khôi, cụ Lê Khang và cụ Lê Trạch. Cụ Lê Khôi đi đánh giặc với chú là Lê Lợi sau được bổ làm quan, chấn ải ở Hã Tĩnh, khi qua đời mộ và miếu ở Hà Tĩnh. Tại quê dòng cụ Lê Khang nối hệ, Cụ Lê Khang sinh ra cụ Lê Khánh, cụ Lê Khánh sinh ra cụ Lê Thiện.
Năm 1527 nhà Mạc cướp ngôi nhà Lê, cụ Lê Thiện cùng gia đình về làng Vệ Yên ẩn quan. Họ Lê Hữu có ở làng Vệ Yên - xã Quảng Thắng từ đó. Việc thờ cúng tổ tiên theo dòng trực hệ và giỗ tổ của họ Lê Hữu cũng có ở làng Vệ Yên từ đó.
Khi chạy loạn, bát hương, bài vị không mang theo được. Một nho gia, vương gia với đẳng cấp và địa vị như cụ Lê Thiện, đã định cư ở Vệ Yên rồi, bát hương cụ Triệu Tổ sẽ được tôn vọng để vọng thờ.
Từ cụ Triệu tổ Lê Hối, đến cụ Lê Thiện là 7 đời. Từ vua Lê Thái Tổ đến vua Lê Cung Hoàng là 7 đời vua. Thời tao loạn, chạy ẩn quan, chưa có nhà thờ tổ, bát hương cụ Lê Thiện tôn vọng là bát hương hội đồng - vọng thờ chung.
ở làng Vệ Yên cụ Lê Thiện sinh ra cụ Lê Trầm. Cụ Lê Trầm được phong là Đông Lâu Bá và truy tôn là Hiển Tôn Nhân Hoàng Đế. Cụ bà là Phạm Thị Ngọc Lân được truy tôn là Từ Khâm Hoàng Thái Hậu. Hai cụ là ông bà nội của Vua Lê Anh Tông. Hai cụ có 6 người con trai, gặp lúc loạn lạc và đói kém, con các cụ bị lưu lạc 4 người. Tại làng Vệ Yên còn cụ Lê Cư. Cụ Lê Cơ là anh cả lấy vợ và định cư thôn Kiều Đại. Cụ Lê Kiên đến nửa cuối thế kỷ 20 hậu duệ mới tìm về, còn thất lạc 3 người.
Thời cụ Lê Trừ: Cụ Lê Học mất sớm, có 01 người con trai đi đánh giặc với chú Lê Lợi, đã hi sinh; Cụ Lê Khôi là con trưởng nhưng ở Hà Tĩnh; dòng cụ Lê Lợi lo việc nước, việc gia tiên, họ tộc cụ Lê Trừ lo và truyền cho cụ Lê Khang.
Thời cụ Lê Cư: Khi Lê Duy Bang lên ngôi vua Lê Anh Tông, Lê Duy Bang lo việc nước, cụ Lê Lân lo việc gia tiên họ tộc.
Đời cụ Lê Đạt: Bàn thờ thổ thần, bàn thờ tổ ở Lăng Cửa Chăm được xây dựng 1605. Nhà thờ tổ, điện thờ hai bà cô Tổ được xây dựng năm 1612.
Bức Đại tự: “Khánh Nguyên Thùy Thế” có người dịchl là: Ngôi báu về dòng trưởng, niên đại đề Thăng Long xuân Nhâm Tý, tra ra là 1612. Năm đó loạn nhà Mạc được dẹp ổn, mâu thuẫn giữa Vua Lê và Chú Trịnh tạm lắng. Chúa Trịnh và Chúa Nguyễn cầm hòa, hậu duệ của cụ Lê Duy Bang có điều kiện nghĩ về họ tộc, đã gửi bức Đại tự ấy về khánh thành nhà thờ họ.
Tại làng Vệ Yên - xã Quảng Thắng: Họ Lê Hữu về định cư từ năm 1527. Lăng mộ tổ có trước năm 1600. Bàn thờ Thổ Thần, bàn thờ Tổ ở Lăng Cửa Chăm, được lập năm 1605. Nhà thờ Tổ, điện thờ hai bà Cô Tổ khánh thành năm 1612. Bát hương thờ Hội đồng gia tộc được cụ Lê Thiện tôn vọng - Vọng thờ chung sau năm 1527. Ngày giỗ họ - giỗ tổ mùng 10 tháng Giêng theo cụ Lê Thiện về làng Vệ Yên sau năm 1527. Ngày Hội giỗ mùng 10 tháng Giêng có quy mô rộng lớn, thường niên tính từ cuối đời cụ Lê Đạt. Lúc ấy họ Lê Hữu đã hình thành 4 cành để rộng lớn như ngày hôm nay.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét